Hoe de XRF-meter bodemonderzoek versnelt en verduurzaamt

HB Advies is sinds 2023  trots eigenaar van een XRF-meter. Deze meter kan worden ingezet voor onderzoek naar zware metalen in bijvoorbeeld de bodem. Een uitslag laat niet lang op zich wachten, maar is direct af te lezen. Geen lange route waarbij grondmonsters eerst naar het laboratorium moeten voordat je weet of er iets aan de hand is of niet.

Lennart Smoor is, samen met de XRF-specialisten en Joyce Dekker (afsprakencoördinator), de sturende kracht achter de ontwikkeling van de XRF-werkzaamheden binnen HB Advies. We spraken Lennart en XRF-specialist René Helmhout over de voordelen van deze duurzame onderzoeker.

De XRF-meter, een apparaat dat veel lijkt op de zelfscanner bij de supermarkt, neemt de laatste jaren een steeds belangrijker deel binnen het bodemonderzoek en/of saneringen in. De XRF-meter wordt ingezet door gemeenten om het loodgehalte in tuinen en speelplaatsen te onderzoeken. Ook weten veel opdrachtgevers HB Advies te vinden om de XRF-meter op bijvoorbeeld sportvelden en tijdens bodemsaneringen in te zetten.

In opdracht van gemeente Amsterdam heeft HB Advies al bijna vijftienhonderd tuinen gecontroleerd op de aanwezigheid van lood – de risicocheck op lood. Lennart: “In Amsterdam komt veel lood voor in de grond. Als je dat binnenkrijgt, is dat schadelijk voor je gezondheid. Dat is vooral een risico voor kinderen tot en met 6 jaar die in de tuin spelen. Ze krijgen makkelijk aarde binnen via hun handjes. Als daar ook lood in zit en ze die binnenkrijgen kunnen de hersenen beschadigd raken waardoor leren moeilijker wordt. Het is daarom belangrijk zo weinig mogelijk lood binnen te krijgen.”

René is één van de XRF-experts bij HB Advies en werkt dagelijks met de meter. Hij vertelt over het project waarbij de Amsterdamse tuinen worden gecontroleerd op lood: “De meeste tuineigenaren zijn hartstikke blij met ons. Een onderzoek in de tuin duurt een half uurtje en de eigenaren weten meteen waar ze aan toe zijn. Het kan natuurlijk voorkomen dat de lood-waarde te hoog is en een gevaar voor de gezondheid kan vormen. Dat is geen leuk nieuws om te horen. We zijn dan ook getraind om met alle soorten reacties om te kunnen gaan. We informeren mensen altijd zo goed mogelijk. We vertrekken niet met de mededeling ‘te hoog’, maar geven onderbouwing en advies.”

De XRF-meter is niet alleen een goede methode voor checks in tuinen. Ook speelplaatsen, schoolpleinen, parken en groenvoorzieningen zijn perfect te meten met de XRF-meter.

Ook bij regulier bodemonderzoek wordt de meter graag ingezet door HB Advies. Bijvoorbeeld tijdens afperkingen en/of saneringen van grond in verband met zware metalen. Op sportvelden wordt ook onderzoek gedaan met de XRF-meter. “We onderzoeken sportvelden wanneer er voor de infill (strooisel tussen de kunstgrasvezels) in het verleden gebruik is gemaakt van rubberkorrels. Deze rubberkorrels kunnen sterk verontreinigd zijn met zink, PAK en/of minerale olie. De aanwezigheid van zink, meetbaar met de XRF-meter, vertelt ons meteen dat we ook alert moeten zijn op de mogelijke aanwezigheid van PAK en minerale olie”, vertelt Lennart.
De enige beperking die het apparaat kent is dat deze alleen metalen meet. Maar zelfs dan kunnen deze weer als trigger gelden voor andere aanwezige verontreinigingen zoals bijvoorbeeld bij de eerder genoemde sportvelden met infill.

De methode van onderzoek met de XRF-meter is vele malen sneller en effectiever dan de ‘ouderwetse’ methode en daardoor kunnen we projecten efficiënter sturen. We nemen grotendeels afscheid van de vele monsters die op locatie genomen moesten worden voor het laboratorium met de daarbij behorende vervoersbewegingen, verpakkingsmateriaal en bijvoorbeeld oplosmiddelen die in het laboratorium nodig zijn. Dat maakt de XRF-meter een ontzettend duurzame oplossing.

Het gebruik van de XRF-meter is niet beperkt tot alleen bodemonderzoek. Je kunt ook denken aan metingen bij sloopwerkzaamheden om bijvoorbeeld de aanwezigheid van chroom of loodwit in verfresten te bepalen. Ook plastic, ertsen of sieraden kunnen worden geanalyseerd. De toepassingen van de XRF-meter zijn eindeloos.

Tijdens bijvoorbeeld een bodemsanering moesten die monsters eerst naar het laboratorium om te bepalen of er (nog) sprake is van verontreiniging. Want pas daarna is duidelijk of de grond schoon is of dat er nog verder afgegraven moet worden. Maar met een XRF-meter op locatie kan continue gemeten worden. Zo wordt nooit te veel grond afgevoerd, maar ook niet te weinig. Transport naar het laboratorium en wachten op een uitslag is niet altijd nodig.

Dankzij de inzet van de XRF-meter zien we onderaan de streep lagere kosten en een hogere winst qua duurzaamheid. Zeker bij saneringen is het voordeel enorm.

Helemaal afscheid van de ‘oude’ methode nemen we natuurlijk niet. In sommige gevallen is nader onderzoek of analyse van de bodem nodig. Daarbij hebben we het laboratorium echt nodig. Ook is het bij sommige onderzoeken niet mogelijk of niet toegestaan om de XRF-meter in te zetten. De monsterpotjes blijven dus bestaan.

Het apparaat lijkt dan misschien wel veel op de zelfscanner van de supermarkt, de gebruiksaanwijzing en eisen om ermee te werken zijn beslist van ander formaat. Het gaat om een apparaat dat werkt met behulp van röntgenstraling. Lennart: “Voordat je met de XRF-meter kunt werken moet je goed zijn opgeleid. Bij HB Adviesbureau hebben we inmiddels drie goed opgeleide experts die alles uit de XRF-meter kunnen halen. Tijdens het gebruik dragen deze experts dosismeters. Ook heb je als bedrijf een vergunning nodig om het apparaat te mogen gebruiken en in huis te hebben”.

Er zit dus best wel wat achter die schijnbaar eenvoudige handeling van onderzoek met een XRF-meter.

Wilt u als gemeente weten of de openbare speeltuinen en parken een gevaar opleveren voor de volksgezondheid? Heeft u een locatie waarvan bekend is dat deze verontreinigd is en wilt u de verontreiniging goed in kaart brengen? HB Advies helpt u graag aan een passende oplossing. Voor al uw bodemvraagstukken kunt u terecht bij Lennart Smoor via l.smoor@hbadvies.nl of via 088 – 472 06 00.